رپس (رمزینه پاسخ سریع) یا QR-Code یک رمزینه (بارکُد) دو بعدی با ساختار ماتریسی (صفر و یک) می باشد که دارای ظرفیت پذیرش حجم زیادی از اطلاعات متنی بوده و به منظور رمز گشایی آسان محتویات آن با سرعت زیاد طراحی شده است. این رمزینه ها دارای ساختار مربعی شکل است، که اطلاعات در آن به صورت نقطه های مربعی کوچک مشکی که به آن ها واحد یا Module گفته می شود، بر اساس الگوی استاندارد (ISO/IEC 18004:2006) ایجاد و می‌تواند حاوی نشانی وب، پیامک، اطلاعات تماس با فرمت کارت ویزیت، شماره تلفن، قیمت و مشخصات یک کالا به صورت همزمان، یا هر نوع نوشته و داده‌ دیگری مانند نمونه های زیر، باشد.

جهت آشنایی کلی با رمزینه های پاسخ سریع و کاربرد های آن، ویدئو زیر را از سایت commoncraft و به زبان اصلی ببینید:

تاریخچه:
QR-code درسال ۱۹۹۴ بوسیله یک تیم از مهندسان شرکت Denso Wave که از شرکت های اصلی کمپانی Denso و از شرکت های فرعی کمپانی Toyota ژاپن است، با مدیریت آقای Masahiro Hara و متشکل از آقایان Motoaki Watabe، Tadao Nojiri، Takayuki Nagaya، Yuji Uchiyama، ابداع و به منظور ردیابی قطعات در صنایع تولید خودرو مورد استفاده واقع شد. QR-code این اجازه را می داد تا خواندن و تفسیر اطلاعات ۲۰ برابر سریعتر از نمونه های قبلی انجام گرفته و در کنار افزایش چشمگیر اطلاعات قابل ذخیره، نتیجه آن، فرصت جدید و نامحدودی بود برای اتصال دنیای مجازی و فیزیکی به یکدیگر.
این رمزینه ها در ژاپن بسیار فراگیر بوده و بیشترین کاربرد را میان بارکد‌های دوبُعدی دارد؛ همچنین پس از پذیرش به عنوان یک استاندارد بین المللی از سوی موسسه ایزو و معرفی عمومی این نوع از رمزینه ها از اوایل دهه اول ۲۰۰۰ میلادی، به سرعت استفاده از QR-Code در سرتاسر دنیا فراگیر و علاوه بر شرق آسیا، در اروپا و آمریکا نیز کاربرد های فراوانی از جمله در صنعت تبلیغات و بازاریابی، اطلاع رسانی های نوین، انبارداری و ردیابی قطعات و… پیدا کرد. هم اکنون در اغلب کشورها از جمله ایران استفاده از رمزینه پاسخ سریع رو به گسترش می باشد.

• 

با تیم ابداع کننده و توسعه دهنده رمزینه پاسخ سریع (QR-Code) بیشتر آشنا شوید…

کاربردها:
این نوع رمزینه ها (QR-codes) که در ابتدا با هدف استفاده در تولید تجهیزات صنعتی ابداع شد، امروزه کاربرد های گسترده ای پیدا کرده اند، که از مهمترین دلایل آن: اطلاعات زیادی است که QRکدها قادرند در خود ذخیره کنند به طوری که یک QRکد قادر است تا ۷۰۸۹ رقم عددی را در خود نگهداری نماید (به جدول ۱ مراجعه کنید)، همچنین به واسطه پیشرفت سالهای اخیر در صنعت تلفن های همراه، قابلیت خواندن (اسکن) و انتقال اطلاعات گوناگون نهفته در این رمزینه ها، توسط دوربین تلفن های همراهی که دارای نرم افزار خواندن کد (Reader Code) باشند، برای همگان به راحتی فراهم شده است.
رمزینه پاسخ سریع (QR-code) هم ‌اکنون در مفهومی بسیار وسیع‌ در اروپا، آمریکا، آسیای شرقی و کشور ما مورد استفاده قرار می‌گیرد، در روزنامه ها کاربرد فراوان پیدا کرده و در تبلیغات، شرکت ها “رمزینه پاسخ سریع(QR-Code) ” خود را در روزنامه به چاپ میرسانند که حاوی اطلاعات خودشان است. در بعضی از شهرهای اروپایی برای دادن اطلاعات مختلف به گردشگران از این کدها استفاده می شود، یکی از موارد استفاده از رپس در کشور ما علاوه بر تبلیغات، اطلاع رسانی و …، درج رمزینه پاسخ سریع بر روی برچسب های طرح شبنم است که مختص ردیابی کالاهای وارداتی بوده و از سال ۱۳۹۱ اجرا می شود. به طور کلی این رمزینه ها می‌توانند در مجلات، تابلوها، اتوبوس‌ها، کارت‌های بازرگانی و یا در هر چیزی که کاربران آن نیاز به اطلاعات دارند (حتی روی باطری تلفن همراه یا لپ تاپ)، استفاده شوند.

در کشور کره جنوبی فروشگاه های زنجیره ای تسکو در اقدامی بسیار جالب که منجر به صرفه جویی های فراوان برای خریدار و فروشنده شده، با قراردادن تصاویر کالاهای خود به همراه رمزینه پاسخ سریع آنها در ایستگاه های مترو، این امکان را برای مردم ایجاد کرده تا با اسکن رپس کالای مورد نیاز توسط تلفن همراه خود و ارسال اطلاعات آن، کالای مورد نظر را درب منزل تحویل بگیرند. ساختار این ایده را می توانید به صورت مصور ببینید:

• 

برخی از مهمترین کاربردهای رمزینه پاسخ سریع(QR-Code) میتوانید بصورت مصور در قسمت نگاره ها (گالری تصاویر) مشاهده نمایید.

– استفاده در گوشی های تلفن همراه و تبلت ها:
می توان گفت که گسترده ترین کاربرد رمزینه پاسخ سریع بخصوص برای عموم مردم، استفاده و بهره برداری از اطلاعات رمز شده در آن با استفاده از تلفن های همراه است. در واقع رمزینه پاسخ سریع (QR-code) بارکد هایی ساده اند که می‌توانند عملیات زیادی در گوشی های موبایل انجام دهند. این رمزینه ها می‌توانند برای تغییر اطلاعات مخاطبان، اجرای یک لینک وب، باز کردن یک برنامه، یا حتی شماره‌ گرفتن مورد استفاده قرار گیرند. همچنین با گوشی اندرویدی، می توان به راحتی از مارکت های اندروید، بازی ها و نرم افزارهای مورد نیاز را خریداری یا بارگذاری نمود.
کاربران تلفن‌های همراهی که دستگاهشان مجهز به نرم‌افزار کدخوان است، می توانند “رمزینه پاسخ سریع” را در هر جایی که باشد (روی کاغذ روزنامه، نمایشگر رایانه و یا روی بدنه اتوبوس!) اسکن کنند تا اطلاعات ذخیره شده در آن که می تواند شامل: قیمت و اطلاعات مربوط به یک کالا، شماره تلفن، پیامک و یا هر متنی است، مشاهده نمایند؛ یک صفحه‌ی وب را بدون نیاز به تایپ آن، بر روی تلفن همراه را باز کنند. این عمل اتصال از دنیای فیزیکی به دنیای دیجیتال، به نام “هاردلینک” یا “مجازی کردن دنیای فیزیکی” گفته می شود.

– دریافت اطلاعات ذخیره شده در QR-code ها بوسیله گوشی تلفن همراه:
برای خواندن (اسکن) این کدها، گوشی (تلفن همراه) یا تبلت شما می بایست به موارد زیر مجهز باشد:دوربین با قدرت تفکیک مناسبنرم افزار رمزینه خوان (بارکرد خوان)
در برخی از مدل های گوشی های تلفن همراه، نرم افزار رمزینه خوان (بارکرد خوان) بطور پیش فرض نصب شده وجود دارد. تلفنهای هوشمند بلک بری و سیستم عامل گوشی گوگل موسوم به “آندروید”، استفاده ازکد “QR” را که شامل اضافه کردن بارکد‌خوان “زینگ” بر روی برخی از مدل‌ها می‌باشد، پشتیبانی می‌نماید. همچنین دارندگان آیفون و آی پد می توانند از اپلیکیشن‌ها رایگانی که ویژه اسکن این کدها نوشته شده استفاده کنند.
سیستم عامل نوکیا موسوم به “سیمبین” نیز مجهز به یک بارکدخوان است که قادر به خواندن کدهای “QR” می‌باشد، فناوری NFC در گوشی‌های جدید روش بی‌نظیری برای استفاده از یک ضربه کوچک برای اسکن بارکدها می باشد. همینطور “ام-بارکد” نیز یک کدخوان”QR” برای سیستم عامل “مائیمو” است. حتی دارندگان گوشی هایی با سیستم عامل جاوا نیز می توانند از نرم افزار رایگان موجود مانند: KaywaReader استفاده کنند.
برای دریافت برنامه (APP) و نرم افزار های متناسب با مدل ها و سیستم عامل گوشی های مختلف اینجا کلیک کنید.

– توجه:
رمزینه های پاسخ سریع ظرفیت بالایی جهت ذخیره اطلاعات دارند (جدول ۱) اما رمز گشایی و بازیابی اطلاعات موجود در آنها بستگی مستقیم به قدرت پردازش و نوع سیستم عامل تلفن همراه داشته و ممکن در برخی موارد هنگام اسکن کد های حاوی اطلاعات زیاد، گوشی توانایی خواندن آن را نداشته باشد.

جهت دریافت کامل اطلاعات یک رپس، توجه به نکات زیر ضروری است:قدرت پردازش، سیستم عامل و قدرت لنز گوشی تلفن همراهکیفیت تصویری و حجم اطلاعات موجود در کدزاویه (دوری و نزدیکی) عکس برداری (اسکن) از کدبارکد طبق استاندارد تولید شده باشد
بنابراین عدم دریافت اطلاعات از یک کد صرفن به منزله مخدوش بودن آن نیست.

ایجاد رمزینه پاسخ سریع – QR-code:

– ایجاد رمزینه پاسخ سریع ساده:
جهت تولید هوشمند رپس (QR-Code)و با هدف استفاده دقیق کاربران از آنها، تقسیم بندی های مختلفی برای تولید انواع رپس، در بخش تولید رمزینه سایت در نظر گرفته شده است. این تقسیم بندی بر اساس استانداردهای تعیین شده از سوی سازنده QR-Code (شرکت Denso Wave) ایجاد و در هر کدام به جهت شناسایی نوع از توابع مخصوص به آنها استفاده شده است. چنانچه شما قصد تولید رمزینه پاسخ سریع جهت محصولات، کار، تجارت، وب سایت، کارت تجاری و شخصی و … را دارید به این تقسیم بندی توجه کنید تا بهترین و بهینه ترین نوع رپس را تولید و منتشر نمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه جدول “انواع محتوا در رمزینه پاسخ سریع” را مشاهده کنید.

وب سایت (Website): برای آدرس های اینترنتی URL ها و لینک ها در نظر گرفته شده و به صورت هوشمند نوع آن توسط دستگاه ها و نرم افزار های QR-Code خوان استاندارد، شناسایی می شود.شماره تلفن (Phone Number): برای شماره های تماس تلفنی در نظر گرفته شده و به صورت هوشمند نوع آن توسط دستگاه ها و نرم افزار های QR-Code خوان استاندارد، شناسایی می شود.ایمیل (Email Address): جهت تولید رپس برای آدرس ایمیل در نظر گرفته شده است و به صورت هوشمند نوع آن توسط دستگاه ها و نرم افزار های QR-Code خوان استاندارد، شناسایی می شود.متن (Text): برای هر نوع نوشته دلخواهی در نظر گرفته شده است. توجه داشته باشید که این نوع رمزینه هیچ نوع قالبی (فرمتی) و تابعی ندارد، به همین دلیل پیشنهاد می شود جهت ایجاد رمزینه برای تماس، از بخش “اطلاعات تماس” رمزینه پاسخ سریع خود را تولید نمایید.جستجوی وب (Search by Google): واژه وارد شده، برای جستجو در گوگل آماده و به صورت هوشمند نوع آن توسط دستگاه ها و نرم افزار های QR-Code خوان استاندارد، شناسایی می شود.پیامک (SMS): برای ایجاد رپس برای پیامک بوده و می تواند شامل شماره گیرنده نیز باشد، به صورت هوشمند نوع آن توسط دستگاه ها و نرم افزار های QR-Code خوان استاندارد، شناسایی می شود.شبکه بی سیم (WIFI): شامل اطلاعاتی جهت ورود به شبکه های بی سیم بوده و به صورت هوشمند نوع آن توسط دستگاه ها و نرم افزار های QR-Code خوان استاندارد، شناسایی می شود.اطلاعات تماس (Visit Card): شامل انواع استانداردی از موارد تماس بوده که می تواند هر کدام به صورت تکی نیز وارد و به صورت هوشمند نوع آن توسط دستگاه ها و نرم افزار های QR-Code خوان استاندارد، شناسایی می شود.

جهت آشنایی با انواع محتوا، مقاله استانداردهای شناسه محتوایی در رمزینه های پاسخ سریع را ببینید.
برای تولید رمزینه پاسخ سریع (QR-code) مورد نظر خود، اینجا را ببینید.

– ایجاد رمزینه پاسخ سریع منقش:
در نوآوری ویژه سرویس رمزینه پاسخ سریع (QR-CODE.IR SRC © ۲۰۱۵)، شما کاربران ایرانی به راحتی و رایگان می تواند رمزینه پاسخ سریع آدرس حساب کاربری تان را در شبکه های اجتماعی فیس بوک، تویتر و گوگل پلاس را منقش به لوگوی شبکه های نام برده شده، تولید، ذخیره و جهت افزایش بازدید به شیوه ای نوین، منتشر نمایید. همچنین می توانید لینک خوراک خروجی (RSS Feed) سایت و وبلاگ خود یا هر وب سایت دیگری را به صورت رمزینه پاسخ سریع منقش درآورده و به صورتی جدید و خاص استفاده و منتشر نمایید.
(© کلیه حقوق این خدمت متعلق به وب سایت رمزینه پاسخ سریع ایران می باشد.)

برای تولید رمزینه پاسخ سریع منقش مورد نظر خود، اینجا را ببینید.

خواندن رمزینه پاسخ سریع – QR-code:
برای خواندن رمزینه پاسخ سریع (QR-code) به صورت آنلاین، اینجا را ببینید یا نرم افزار های بارکد خوان را از اینجا دریافت کنید.

ساختار و نسخه های رپس:
ساختار اصلی رمزینه های پاسخ سریع، مربع هایی با تعداد حداقل ۲۱ × ۲۱ واحد در نسخه یک و حداکثر ۱۷۷ × ۱۷۷ واحد در نسخه ۴۰، در رمزینه اصلی هستند. به هر یک از این مربع های کوچک واحد یا Module گفته می شود. رپس کاربردی نوع دو (جهت آشنایی با انواع رپس ها به بخش آشنایی با انواع رمزینه های پاسخ سریع مراجعه کنید) که در این سایت و همه جای دنیا به طور گسترده تولید و استفاده می شود، در مجموع چهل نسخه می باشد که هر نسخه دارای تعداد واحد و پیکربندی متفاوت می باشند. در این سایت نسخه رپس تولیدی بر اساس محتوای وارد شده به صورت خودکار تعیین و بهینه ترین حالت ممکن از رپس تولید می شود.

لازم به ذکر است که جهت خواندن مطمئن و دقیق یک رپس توسط کاربران، می بایست مطابق توصیه شرکت سازنده این بارکدها (Denso Wave) قسمت فضای بی اثر (Quiet Zone) باید حداقل دارای عرضی برابر ۴ واحد (Module) داشته باشد.

هر نسخه از رپس، ۴ واحد در طول و عرض از نسخه قبلی بیشتر می باشد. با افزایش نسخه رپس، ظرفیت ذخیره داده نیز در آن افزایش می یابد. به طوری که بیشینه ذخیره عددی در رپس نوع ۱، ۴۱ و در رپس نسخه ۴۰ بیشنه ذخیره عددی ۷۰۸۹ می باشد. در تصویر زیر این موضوع به خوبی قابل مشاهده است.

ظرفیت ذخیره داده ها:
ظرفیت ذخیره داده های در رپس های کاربردی نمونه ۲ (جهت آشنایی با انواع رپس ها به بخش آشنایی با انواع رمزینه های پاسخ سریع مراجعه کنید) که برای آخرین نسخه این رپس (۴۰) در نطر گرفته شده، به شرح جدول زیر می باشد. لازم به ذکر است که یکی از اصلی ترین ویژگی های رمزینه پاسخ سریع، ظرفیت بالای ذخیره داده های مختلف است که برای اعداد ۷۰۸۹ و برای حروف پارسی حدود ۱۷۰۰ حرف می باشد.
جدول ۱ :

عددی	حداکثر ۷,۰۸۹ کاراکتر
الفبای پارسی	حدود ۱,۷۰۰ حرف
الفبای لاتین	حداکثر ۴,۲۹۶ کاراکتر
دودویی (۸بیتی)	حداکثر ۲,۹۵۳ بایت

ظرفیت تصحیح خطا:
رمزینه پاسخ سریع (QR-code) از یک فناوری تصحیح خطا به نام Reed-Solomon استفاده میکند، که در سطح های مختلف توانایی آن برای رفع خطا متقاوت می باشد. به طور کلی این بارکدها از ۷ تا ۳۰ درصد قابلیت تصحیح دارند و خوانش و رمزگشایی آن‌ها دچار مشکل نمی‌شود. (به مثال زیر نگاه کنید)

مثال زیر نشان می دهد که رمزینه پاسخ سریع چگونه با اختلال مواجه می شود.
رپس های زیر در سطح L تولید شده اند. رپس های ۲ و ۳ مخدوش شده اند تا اختلال در آنها بررسی شود. هر دو رپس مخدوش شده به وسیله تشخیص خطای سطح L قابل خواندن هستند.

پس با اطلاعات ارائه شده می توانیم بگوییم که حداکثر اطلاعات قابل ذخیره سازی رمزینه پاسخ سریع (با ۱۷۷ × ۱۷۷ داده و تصحیح خطای سطح L) برابر با ۲۳,۶۲۴ بیت (۲,۹۵۳ بایت)، برای داده های رقمی است.
این سطوح هنگام تولید رمزینه قابل انتخاب هستند. تولید رمزینه

لازم به ذکر است که با چرخش رمزینه های پاسخ سریع در هر جهتی نیز می توان بدون هیچ مشکلی اطلاعات موجود در آن ها را خواند (اسکن کرد) و این مورد اثری در استخراج داده های موجود در رپس ها ندارد. مثال زیر را ببینید:

پشتیبانی از زبان پارسی:
همانطور که گفته شد رپس (رمزینه پاسخ سریع) قابلیت ذخیره حداکثر ۴,۲۹۶ کاراکتر الفبایی را دارا می باشد. در این رمزینه هر نوع الفبایی از هر زبان از جمله زبان پارسی قابل رمز گذاری بوده و در پروژه رمزینه پاسخ سریع ایران، جهت تولید رمزینه به زبان پارسی برخی بهینه سازی ها و تغییرات برنامه نویسی برای استفاده کاربران ایرانی اعمال شده است.
نکته قابل توجه این است که برخی از نرم افزار های رمز گشای این کد ها ممکن است توانایی خواندن الفباهای به جز حروف لاتین را نداشته باشد. بنابراین آنچه مهم است، قدرت رمزینه خوان مورد نظر در پشتیبانی از زبان های غیر لاتین است.

استانداردها و تأییدیه ها:
رپس (رمزینه پاسخ سریع یا QR-Code) یک بارکد کاملَن استاندارد می باشد. QR-Code در ماه ژوئن سال ۲۰۰۰ رسمَن به عنوان یک استاندارد بین المللی به تصویب انستیتو ایزو رسید، همچنین مدارک استاندارد زیادی برای پوشش کدکردن فیزیکی رپس ها وجود دارد که به شرح زیر می باشند:
October, 1997 – Approved as AIM International (Automatic Identification Manufacturers International) standard (ISS – QR Code)March, 1998 – Approved as JEIDA (Japanese Electronic Industry Development Association) standard (JEIDA-55)January, 1999 – JIS (Japanese Industrial Standards) standard (JIS X 0510)June, 2000 – ISO/IEC 18004:2000 Information technology – Automatic identification and data capture techniques – Bar code symbology – QR-CodeNovember, 2004 – Micro QR Code is Approved as JIS (Japanese Industrial Standards) standard (JIS X 0510)September, 2006 – ISO/IEC 18004:2006 Information technology – Automatic identification and data capture techniques – QR-Code 2005 barcode symbology specificationDecember 2011 – QR-Code Approved by GS1, an international standardization organization, as a standard for mobile phones
– پروژه متن-باز “zxing” می تواند اطلاعات موجود در رپس ها را بهمراه فهرستی از استاندارد های موجود در آنها استخراج نماید.

جدیدترین استاندارد تعیین شده برای رپس از طرف انستیتو ایزو ISO/IEC 18004:2006 و بشرح زیر می باشد:

آشنایی با انواع رمزینه های پاسخ سریع (رپس)
به طور کلی پنج نوع رمزینه پاسخ سریع (QR Barcode) معرفی شده است که شامل این موارد هستند:

رمزینه پاسخ سریع کاربردی نمونه ۱ و ۲ (QR-Code Model 1 & Model 2)رمزینه پاسخ سریع کوچک (Micro QR-Code)رمزینه پاسخ سریع ظرفیت بالا (iQR-Code)رمزینه پاسخ سریع مخفی (SQR-Code) یا (SQRC)رمزینه پاسخ سریع رنگی و منقش (LogoQR-Code) یا (LogoQ)

هر یک از این رمزینه های پاسخ سریع به دلیل ویژگی های خاص و متفاوت، کاربرد های مخصوص به خود را دارند. در جدول زیر می توانید با هر یک از انواع رپس آشنایی شوید:

بزودی توضیحات کاملتر پیرامون انواع رپس در سایت قرار خواهد گرفت.

مجوز های استفاده:
استفاده از کد QR از نقطه نظر مجوز کاملا‍ رایگان و بدون حق استفاده‌ی انحصاری است. کد QR به طور شفاف به صورت استاندارد ISO تعریف و منتشر شده است. Denso Wave حق امتیاز کد QR را در اختیار گرفته است و از آن جهت کسب درآمد استفاده نمی‌کند ، ولی حق امتیاز اجرا و پیاده سازی آن را خیر. (ویکیپدیا)

لفظ کد QR یک registered trademark از شرکت Denso Wave است. (اصطلاح کد “کیو-آر”، یک برند ثبت شده برای شرکت “دنسو-ویو” می‌باشد.)

سوءاستفاده ها، هشدار به استفاده کنندگان:
همانند بسیاری از تکنولوژی های دیگر، ممکن است سوء استفاده هایی از کدهای QR بمنظور کاربرد های غیر عادی بوجود آید.
از مهمترین موارد سوء استفاده، هدایت کاربر به وب سایت های آلوده است.
– لینک دادن به وب سایت های خطرناک با سوء استفاده از نا آگاهی کاربر، می تواند باعث مشکلات کوچک و بزرگ شود. با توجه به غالب کاربرد کد های QR که با تلفن های همراه انجام می شود، هدف، اطلاعات موجود در گوشی استفاده کننده است. این اقدامات ممکن است در پس زمینه اتفاق بیفتد، در حالی که کاربر تنها یک صفحه وب بی ضرر مشاهده می کند. اگرچه درصد چنین سوء استفاده هایی بسیار پایین است، اما همواره جانب احتیاط را فراموش نکنید. پیشنهاد ما به شما، هنگام مواجه با مواد مشابه، مشاهده محتویات بارکد با استفاده از بارکد خوان آنلاین است. همچنین صفحه رفع مسئولیت را ببینید.

منابع:
DENSO WAVE IncorporatedQR code – Wikipedia, the free encyclopediaWhat is a QR Code?Google Code: Zxing ProjectQuickMark BlogQR Code NewsQRStuff BlogQR-Code provider in Iran – کیو آر کد ایران
به کوشش وب سایت QR-Code ایران
مسعود میردامادی